Ruisbroek-Sint-Katharina

Organist Jan Van Mol bezocht, na het lezen van het boek "Binnenkijken in de kerken van Klein-Brabant", het orgel van Ruisbroek en deed er een ontdekking. Hij schreef hierover onderstaande bijdrage:

 

Een eerste vermelding van een orgel in Ruisbroek is er reeds in 1698.

Parochies die bediend werden door norbertijnen waren er als eerste bij om hun kerk van een orgel te voorzien.

Dat was een luxe die doorgaans voorbehouden was voor klooster - en stadskerken.

De afschaffing van kloosters door achtereenvolgens de Oostenrijkers en de Fransen was voor veel kerken de gelegenheid om zich een goedkoop occasie-instrument te verwerven, de markt werd overspoeld.

Pastoor Sebastianus Josephus Ringler (1774-1786), norbertijn van Grimbergen, kocht na de verbouwingswerken van zijn kerk (1780) in 1785 het orgel van het Falcontinneklooster.

Hij had het jaar daarvoor al een witmarmeren communiebank uit hetzelfde klooster voor 230 gulden aangeschaft. Het orgel koste 1.236 gulden.

Daarbij kwamen 111 gulden voor het herplaatsen en 5 gulden voor het “stellen”, d.w.z stemmen en intonatie.

Het orgel wordt al jaren niet meer gebruikt maar dat speelt in deze geen rol.

Het gaat hier om één van de belangrijkste historische orgels die we hebben.

Het orgel staat op een jongere galerij maar de kas is nog vrijwel intact, met prachtige barokke figuren en, net zoals het orgel van Sint-Paulus (Antwerpen), bekroond met de pelikaan die zijn jongen met zijn eigen bloed voedt. Ook de structuur van het front sluit eng aan bij Sint Paulus: drie torens, de middelste rond, de buitenste driehoekig. De twee vlakke tussenvelden in twee etages.

De kas werd overschilderd met een niet eens zo storende bruine verf maar is intact.

Dat betekent dus dat er in de 19de eeuw geen grote grondtonige registers zijn bijgevoegd die in de regel tot gevolg hadden dat men de kas langs achter moest uitbreiden. Dat is uitzonderlijk goed nieuws. Het pijpwerk lijkt nog op zijn oude plaats te staan. Een deel van een tongwerk lijkt verdwenen, maar dat is dan.

Het Falcontinnen-orgel had een rugpositief en dat is er niet meer.

Nieuw is ongetwijfeld het moderne pianoklavier en de omgeving van het klavier heeft de nodige aanpassingen ondergaan.

Als ons vermoeden klopt, hebben we het hier te maken met één van de gaafst bewaarde getuigenissen van de orgelbouw in onze gewesten uit het midden van de 17de eeuw, grof weg een eeuw ouder als b.v. het meeste werk van een Van Peteghem.

Meteen het best bewaarde orgel van Nicolaus van Hagen en een unieke referentie. Laat het duidelijk zijn: het orgel van Ruisbroek heeft een belang dat ver de plaatselijke behoeften én mogelijkheden overstijgt.

 

In bovenvermeld boek lezen we dat het gemeentebestuur op 24 november 1976   200.000 frank heeft uitgetrokken voor dit orgel.

 

Een getuige vertelt:

"We wilden in de loop van de jaren '70 het pijporgel laten restaureren.

De firma Aerts & Castrel uit Duffel werd toen gecontacteerd.

Er bleek toen dat in de periode van de  laatste restauratie een heel register pijpen was verdwenen. (1960?)

Een volledige restauratie zou miljoenen (Belgische franken) kosten.

Het gemeentebestuur wilde wel een tegemoetkoming voorzien van 200.000 BF.

De kerkfabriek had geen geld. Er is toen in het dorp een eenmansactie gestart om fondsen te verzamelen om het Johannusorgel aan te kopen ter gelegenheid van "Ruisbroek 800 jaar".

Achteraf zijn er nog wel enkele personen geweest om het orgel te bekijken. Dit was in verband met de inventarisatie van Vlaamse pijporgels."

 

Toch is er ook een inspelingsdocument terug te vinden, waaruit zou blijken dat het orgel op 3 januari 1960 zou zijn ingespeeld "na volledige restauratie".

 

Huidige toestand

Totaal onbespeelbaar, maar goed bewaard.

Vervangen door een elektronium rond 1978, dat nog steeds dienst doet.

 

Foto's